کد مطلب:30816 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:30

گنجینه پرسمان » اعتقادات

مراحل پس از مرگ را توضيح دهيد.

دروازه آخرت، مرگ است. گرچه نام مرگ براي بسياري هولانگيز است، ولي از ديدگاه اسلامي بسان يك تولد تازه است و وارد شدن در جهاني وسيعتر، همان طور كه كودك از دنياي تنگ رحم مادر پا به دنياي وسيعتري ميگذارد. قرآن ميفرمايد: كل نفس ذائقة الموت و انما توفون أجوركم يوم القيامة؛(1) هر كس مرگ را ميچشد و شما پاداش خود را به طور كامل در روز قيامت دريافت خواهيد كرد نيز: و جاءت سكرة الموت بالحق ذلكما كنت منه تحيد؛(2) سرانجام سكرات مرگ به حق فرا ميرسد (و به انسان گفته ميشود) اين همان چيزي است كه از آن ميگريختي.

البته اين افراد با تقوا و افراد گناهكار در نحوه مردن بسيار فرق است.

بعضي از مرگ ميترسند، ولي افراد با تقوا ميگويند:

مرگ اگر مرد است، گو نزد من آي

تا در آغوشش بگيرم تنگ تنگ

من زاو جاني ستانم جاودان

او زمن دلقي ستاند رنگ رنگ(3)

امام زين العابدين (ع) ميفرمايد: در روز عاشورا هنگامي كه كار جنگ بالا گرفت، پدرم حسين(ع) و بعضي از يارانش چهرههايشان برافروختهتر و اعضاي بدنشان آرامتر و خونسرديشان بيشتر ميشد.

بعضي به هم ميگفتند: ببينيد اينها اصلاً اعتنايي به مرگ ندارند.(4)

مرحله پس از مردن عالم برزخ است، كه با بيرون آمدن روح از بدن آغاز ميشود و پايانش برپايي روز قيامت است: و من ورائهم برزخ الي يوم يبعثون؛(5) و پشت سر آنان برزخي است تا روز قيامت كه برانگيخته ميشوند.

پيامبر(ص) فرمود: هنگامي كه يكي از شما از دنيا برود، جايگاه او صبح و شام به او عرضه ميشود.

اگر از اهل بهشت باشد، جايگاهش در بهشت است و اگر از اهل دوزخ باشد، جايگاهش در دوزخ.

به او گفته ميشود: اين جايگاه تو است. هنگامي كه خداوند تو را در قيامت مبعوث ميكند.(6)

درباره آل فرعون ميفرمايد: النار يعرضون عليها غدوا و عشياً؛(7) هر صبح و شام آتش بر آل فرعون عرضه ميشود. در حديث آمده است: القبر اما روضة من رياض الجنة من حفر النيران؛(8)قبر باغي از باغهاي بهشت يا حفرهاي از حفرههاي دوزخ است.

يكي از ويژگيهاي عالم برزخ، سؤال و جواب در قبر است. از امام زين العابدين(ع) نقل شده است: پيامبر(ص) در هر جمعه در مسجد به مردم نصيحت ميكرد و ميفرمود: از پروردگارت، از پيامبر و از ديني كه به آن پاي بند بودي، از تو سؤال ميكنند و از امامي كه ولايتش را پذيرفتهاي و از كتابي كه آن را ميخواندي و از عمرت كه چگونه و در چه راهي مصرف كردي و از اموالت كه از كجا به دست آورد. پس جانب احتياط را نگه داريد و درباره خود بيانديشيد.(9)

ويژگي ديگر عالم برزخ، فشار قبر است. پيامبر(ص) هنگان دفن سعد بن معاذ فرمود: هيچ مؤمني نيست مگر اين كه فشاري در قبر دارد.(10)

در حديث ديگر آمده است:فشار قبر براي مؤمن كفاره ضايع كردن نعمتها است.(11)

برپايي قيامت

شروع قيامت با نفخ صور است و همه مردهها زنده ميشوند و نامه اعمال افراد به آنان داده ميشود. با در دست داشتن پرونده اعمال، همه به سوي بازرسيها حركت ميكنند و هيچ كس به فكر ديگري نيست.

آياتي كه بيانگر اين مطالب است: و نفخ في الصور ذلك يوم الوعيد؛(12) در صور دميده ميشود. اين روز وعدهها سخت است.

ان كانت الا صيحة واحدة فاذا هم جميع لدينا محضرون؛(13) يك صيحه بيش نيست. ناگهان همگي نزد ماحاضر ميشوند.

فاذا جاءت الصاخة يوم يفر المرء من أخيه؛(14) هنگامي كه صداي عجيب و مهيب بيايد. هر كس از برادرش فرار ميكند (هر كس به فكر خودش است).

القارعةما القارعة وما ادراكما القارعة يوم يكون الناس كالفراش المبثوث؛(15) آن حادثه كوبنده چه حادثه كوبندهاي است! تو چه ميداني كه آن چيست؟ روزي كه مردم مانند پروانههاي پراكنده به هر سو ميدوند.

از مجموع اين آيات استفاده ميشود كه آغاز جهان ديگر به صورت ناگهاني و با يك صيحه رخ ميدهد.

هنگامي كه نامه عمل پيش روي انسان گذارده ميشود، گناهكاران در حال ترس و لرز ميگويند: اي واي برما! اين چه پروندهاي است؟! همه اعمال از ريز و درشت در آن ثبت است: وضع الكتاب فتري المجرمين مشفقين مما فيه و يقولون يا ويلتناما لهذا الكتاب لا يغادر صغيره و لا كبيرة الا احصاها؛(16) كساني كه نامه اعمالشان به دست راستشان داده ميشود، بهشتي اند و آنان كه به دست چپشان داده شود، اهل جهنم خواهند بود.(17)

مسئله مهمي كه در روز قيامت وجود دارد، احضار عمل و تجسم اعمال است. اعمال خوب به صورت زيبا و قشنگ مجسم ميشود و اعمال بد به صورتهاي زشت تجسم پيدا ميكند: يوم تجد كل نفسما عملت من خير محضراً؛(18) روزي كه هر كس آن چه را از كار نيك انجام داده است، حاضر ميبيند.

در تفسير عياشي از امام باقر(ع) نقل شده است: هر بندهاي كه از پرداختن زكات امتناع ورزد، خداوند آن اموال را مبدل به اژدهايي آتشين ميكند كه مانند طوق بر گردن او قرار ميدهند.(19)

و وفيت كل نفسما عملت و هو اعلم بما يفعلون؛(20) به هر كس آن چه انجام داده است. به طور كامل تحويل داده ميشود و خدا نسبت به اعمال آنان آگاهتر است.

جزا و پاداش در آخرت، همان اعمال خوب يا بد دنيوي است، اما به شكل اخروي و تجسم يافته:

انما تجزونما كنتم تعملون؛(21) آن چه را كه در دنيا عمل كردهايد، جزا و پاداش ميبينيد.

و لا تجزون الاما كنتم تعملون؛(22) جزا داده نميشويد مگر به اعمالتان.

مرحوم علامه طباطبايي (ره) در ذيل آيه هفتم سوره تحريم ميگويد: عذابي كه شما گرفتار آن ميشويد، همان عمل سوء و بد شما است كه انجام دادهايد و امروز حقيقت آن ظاهر و آشكار شده است.(23) اعمال بد به صورت موجوداتي زشت و زننده و موذي و ناراحت كنند، و اعمال خوب به صورت موجوداتي زيبا و جالب و دلپذير و روحبخش ظاهر ميگردد و همراه صاحبانشان خواهند بود.

از آن بهشت و جهنم شروع ميشود كه توضيح آن فرصتي ديگر را ميطلبد.

پي نوشتها:

1 - آل عمران(3) آيه 185.

2 - ق (50) آيه 19.

3 - ناصر مكارم، پيام قرآن، ج5، ص 439.

4 - ناصر مكارم، پيام قرآن، 441، به نقل از معاني الاخبار، ص 288.

5 - مؤمنون (23) آيه 100.

6 - پيام قرآن، ج5، ص 450.

7 - مؤمن(40)، آيه 46.

8 - بحارالانوار، ج6، ص 218.

9 - پيام قرآن، ج5، ص 467، به نقل از بحارالانوار، ج6، ص 223.

10 - همان، ص 469، به نقل از بحار، ج6، ص 221.

11- همان.

12 - ق (50) آيه 20.

13 - يس (36) آيه 53.

14 - عبس (80) آيه 33.

15 - قارعه (101) آيه 1 به بعد.

16 - كهف (18) آيه 49.

17 - واقعه (56) آيات 27 به بعد.

18 - آل عمران(3) آيه 30.

19 - پيام قرآن، ج6، ص 125، به نقل از تفسير عياشي، ج1، ص 207.

20 - زمر (39) آيه 70.

21 - طور (52) آيه 16.

22 - يس (36) آيه 54.

23 - پيام قرآن، ج6، ص 132، به نقل از الميزان، ج19، ص 388.